Ünsüz Sertleşmesi (Ünsüz Benzeşmesi) Nedir?

Temel Türkçe Dil Bilgisi kurallarından biri olan Ünsüz Sertleşmesi; bir kelimenin sonunda biten sert ünsüzlerden birinin (F,S,T,K,Ç,Ş,H,P) kendisinden sonra gelen yumuşak ünsüzler olan C, D veya G yumuşak harfleriyle başlayan bir ekin gelmesi sonucu bu ekin Ç, T veya K’ye dönüşmesi durumuna denir. Bu durum tamamiyle yumuşaklık ve sertlik özelliklerine bağlı bir uyum ile ortaya çıkar.

Bu konunun daha anlaşılabilir olması için bazı dikkat edilmesi gereken kurallardan bahsederek konuyu birkaç örnek ile sizlere anlatmaya devam edelim;

Ünsüz Sertleşmesinde Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar:

• Eğer sözcükler f, s, t, k, ç, ş, h, p harfleri ile bitiyorsa bu sözcüklerden sonra c, d, g yumuşak ünsüzleri gelemez.
• Sert  ünsüzlerle biten kelimelerin ardından c, d, g yumuşak ünsüzleri gelirse ünsüz sertleşmesinde dönüşüm şu şekilde olacaktır: C => Ç / D => T / G => K

Ünsüz Sertleşmesi İçin Örnekler:

• Ağaç + da = Ağaçta
• Gelmiş + di = Gelmişti
• Yurt + daş = Yurttaş
• Git + di = Gitti
• Yavaş + ca = Yavaşça
• Anlat + dı = Anlattı
• Sormak + da = Sormakta

Ünsüz Sertleşmesi İle İlgili İpuçları:

Ünsüz sertleşmesi (ünsüz benzeşmesi) kuralına; özel isimlere, tarihlere, rakamlara, kısaltmalara ve saatlere gelen ekler de dahil olur. Bunu birkaç basit örnek ile şu şekilde gösterebiliriz:

• Kardeşim bu şirketi 1995’te kurdu.
• Kalemim Mehmet’te kaldı.
• Yarın YÖK’ten önemli bir açıklama yapılacak.

UYARI: Bazı kelimeler de bu kural uygulanmaz:

• Dörtgen
• Çokgen
• Dikdörtgen
• Üçgen
• Beşgen

UYARI: Birleşik kelimeler de bu kurala uymaz:

• Balıkgözü
• Gökdelen
• Akciğer

UYARI: Bağlaç olan “de ve da” her zaman ayrı yazılması ile birlikte hiçbir zaman ünsüz sertleşmesi kuralına uymaz. Çünkü bu bağlaçlar kendi başına ayrı bir kelime kabul edilir:

• Mehmet de bize geldi.
• Bakmış da görememiş.

Sert ünsüz harfleri aklınızda tumanıza yarayacak ipucu:

Sert ünsüz harfler; FıSTıkÇı ŞaHaP olarak akılda tutulan ve neredeyse herkesin ilk öğretim yıllarında bu şekilde öğrendiği bir hatırlatıcı kelimede yer alır.